AUTOSAN H9-35

RYS HISTORYCZNY : Autosan H9 – seria autobusów lokalnych, międzymiastowych a także miejskich klasy midi produkowanych w latach 1973-2002 w Sanockiej Fabryce Autobusów (SFA), a następnie w zakładach Autosan S.A. w Sanoku. Nieliczne egzemplarze produkowano jeszcze do 2006 roku. Autobus zdobył dużą popularność na rodzimym rynku, szczególnie wśród przedsiębiorstw PKS oraz w mniejszym stopniu szkół nauki jazdy oraz przewoźników prywatnych. Wpłynęła na to prosta i trwała konstrukcja odporna na złą jakość polskich dróg, łatwość napraw i serwisu oraz niska cena. Pierwsze prace nad stworzeniem nowego autobusu, będącego następcą dla modelu San H100, podjęto w 1967 roku. H100 był modelem przestarzałym, traktowanym jako przejściowe rozwiązanie dla Sanockiej Fabryki Autobusów. W założeniu nowy pojazd miał być autobusem średniej pojemności z silnikiem usytuowanym za tylną osią. Planowano także, by całkowita długość nadwozia była nieznacznie większa niż w przypadku Sana H100. Autosan H9 trafiał głównie do przedsiębiorstw PKS, szkół nauki jazdy oraz przewoźników prywatnych. Atutem są ekonomiczne i proste konstrukcyjnie silniki, które zużywają przeciętnie 20 litrów oleju napędowego na 100 km. Okres między naprawczy dla autobusu wynosi od 300 000 do 500 000 km. Bolączką H9 jest łatwo korodujące poszycie nadwozia. Trwały, sztywny mechaniczny układ zawieszenia obydwu osi nie przysparza problemów w eksploatacji. Przy niskich temperaturach pojawiają się problemy z układem przeniesienia napędu oraz instalacją elektryczną. Autosany H9 były w czasie produkcji eksportowane za granicę. Trafiały one do: Chin, Ghany, Angoli, Nigerii, Korei, Czadu, Panamy, Ugandy, Kostaryki, ZSRR, Egiptu, Cypru, Bułgarii, Grecji (podwozia), Libii, Litwy oraz Łotwy. Autobus w wersji H9-35 produkowano w latach 1975-1997 oraz w krótkiej serii w roku 2000. W 1976 12-osobowa grupa pracowników fabryki otrzymała Nagrodę I stopnia Ministra Przemysłu Maszynowego za opracowanie i uruchomienie produkcji modelu „Autosan H9-35”

OPIS SZCZEGÓŁOWY :  AUTOSAN H9-35

W 1969 roku zbudowano prototypowy model serii H9 w odmianie miejskiej. Zmiany w tej wersji objęły głównie wnętrze, które zostało przeprojektowane i dostosowane do przewozu 70 pasażerów, z czego 23 na miejscach siedzących. Nadwozie wyposażone zostało w umieszczone na zwisie przednim i tylnym, sterowane elektropneumatycznie z miejsca kierowcy dwie pary drzwi. W lewej ścianie bocznej zastosowano otwierane ręcznie drzwi prowadzące do stanowiska kierowcy. Nad szybą czołową umieszczone zostało miejsce przeznaczone na tablicę informacyjną. Zmieniona została również instalacja elektryczna oraz zastosowano wspomaganie kierownicy. Produkcję seryjną miejskich odmian autobusów serii H9 rozpoczęto w IV kwartale 1975 roku. W zależności od zastosowanej jednostki napędowej autobusy te oznaczane były jako H9-33 w przypadku silnika S359 lub H9-35 z silnikiem 6C107. Seryjne pojazdy przeznaczone zostały do przewozu 70 pasażerów, z czego 24 na miejscach siedzących, wnętrze wyposażone zostało w szereg elementów z większego autobusu Jelcz PR100 oraz samochodu osobowego Polski Fiat 125p. W stosunku do odmian międzymiastowych i turystycznych usunięto luki bagażowe oraz obniżony został o 35 mm poziom podłogi (945 mm) i wysokość stopni wejściowych. Nadwozie w stosunku do pozostałych wersji charakteryzowało się wyrównaną linią dachu w przedniej części nadwozia oraz zastosowaniem na zwisie przednim i tylnym składanych czteroskrzydłowych drzwi sterowanych z miejsca kierowcy. Nad przednią szybą umieszczono miejsce na tablicę kierunkową. Zastosowano instalację elektryczną o napięciu 24 V, co pozwoliło na unifikację osprzętu z Jelczem PR100. Model Autosan H9-35 był w sprzedaży od 4 grudnia 1975, a pierwsza partia kilkunastu sztuk otrzymało miasto Wałbrzych. W tym samym miesiące kolejne autobusy tej serii były przekazywane do Wrocławia, Zielonej Góry, Białegostoku, Olsztyna i Gdańska. Do 1977 w miejskich odmianach H9 montowano z lewej strony nadwozia drzwi dla kierowcy. W tym samym roku usprawniono układ ogrzewania wnętrza oraz otwierania drzwi. Od 1978 roku w modelu tym stosowana była przekładnia kierownicza ZF 8060, wyposażona we wspomaganie oraz nowe koło kierownicy pochodzące z miejskich autobusów marki Jelcz. W 1980 roku wycofano z oferty model H9-33 ze względu na niewielkie zainteresowanie klientów, spowodowane awaryjnością jednostki napędowej. W 1981 roku przeprowadzono modernizację Autosana H9-35, której celem było zunifikowanie konstrukcji pojazdu z wprowadzonymi do produkcji rok wcześniej modelami H9-20 i H9-21. W wyniku zmian zastosowano do napędu wyposażony w turbosprężarkę silnik 6CT107/A3 o pojemności skokowej 6540 cm³ i mocy maksymalnej 110 kW (150 KM). Jednostka napędowa współpracowała z 5-biegową, manualną skrzynią biegów S5-45. Z nadwozia autobusu usunięte zostały dodatkowe małe okna, umieszczone w pasie nadokiennym. W 1992 roku rozpoczęto montaż osi produkowanych przez firmę FON Radomsko zamiast wcześniej stosowanych podzespołów ze Starachowic. W 1995 roku przeprowadzono niewielkie zmiany ściany czołowej pojazdu oraz powiększono otwierane części okien. Autosan H9-35 wycofany został z oferty producenta w 2000 roku. Przez 25 lat produkcji wyprodukowano 8709 egzemplarzy wersji H9-33/35.