JELCZ 043 CABRIO

RYS HISTORYCZNY : polski autobus międzymiastowy, produkowany w latach 1959–1986 przez Jelczańskie Zakłady Samochodowe, w Jelczu obecnie Jelcz-Laskowice. Model ten stanowił licencyjną odmianę czechosłowackiego autobusu Škoda 706 RTO. Z powodu swojego wyglądu zwany potocznie ogórkiem. Przewozy osób między miastami w powojennej Polsce rosły. Wymusiło to wprowadzenie do taboru krajowych przedsiębiorstw komunikacyjnych autobusów o dużej pojemności. W 1957 r. ze względu na brak w ofercie ówcześnie jedynego polskiego producenta autobusów jakim była Sanocka Fabryka Autobusów tego typu pojazdów, rozpoczęto prace konstrukcyjne nad autobusem Odra A81, który bazował na rozwiązaniach samochodu ciężarowego Żubr A80. Pomimo pozytywnych wyników testów tego modelu, podjęto decyzję o przerwaniu dalszych prac konstrukcyjnych i rozpoczęciu współpracy z czechosłowackim przedsiębiorstwem Škoda. Dnia 6 grudnia 1958 roku podpisana została umowa między stroną polską a czechosłowacką, o przekazaniu Jelczańskim Zakładom Samochodowym licencji na produkcję autobusu międzymiastowego Škoda 706 RTO z nadwoziem konstrukcji przedsiębiorstwa Karosa z miejscowości Vysoké Mýto. Według postanowień umowy strona czechosłowacka dostarczała zakładowi w Jelczu-Laskowicach kompletne podwozia, na które osadzane były wytwarzane na licencji nadwozia. Pod koniec 1959 roku zmontowano pierwszą próbną serię 20 sztuk autobusu Jelcz 043 (niektóre źródła podają informację o 4 szt.). W następnym roku po rozwinięciu procesu produkcyjnego wytworzono już około 200 tych pojazdów. Pomimo wprowadzenia do oferty w 1979 roku nowego autobusu międzymiastowego Jelcz PR110IL oraz w 1984 roku jego następcy o oznaczeniu PR110D, produkcja modelu Jelcz 043 zakończona została dopiero w 1986 roku.

OPIS  : JELCZ 043 CABRIO

Osadzone na podłużnicowej, nitowanej ramie z tłoczonej blachy stalowej, nadwozie Jelcza 043 wykonane zostało z zamkniętych i otwartych profili stalowych spawanych ze sobą. Poszycie zewnętrzne z blach stalowych nitowano do szkieletu nadwozia. W prawej ścianie bocznej autobusu, pomiędzy przednią i tylną osią oraz na zwisie tylnym, umieszczone dwoje jednoskrzydłowych drzwi o szerokości 900 mm. W lewej ścianie bocznej zastosowano natomiast drzwi przeznaczone tylko dla kierowcy. Wnętrze o wysokości 1900 mm, przeznaczone zostało do przewozu 42 pasażerów na stałych miejscach siedzących oraz 10 na dodatkowych siedzeniach rozkładanych. Przestrzeń pasażerska wykończona została lakierowanymi płytami pilśniowymi, podłogę stanowiły deski sosnowe pokryte gumą. Wnętrze modelu 043 ogrzewane było nagrzewnicą zasilaną ze zbiornika paliwa pojazdu oraz nagrzewnicą wodną. Ponieważ podpodłogowe bagażniki były niewielkie, do przewozu bagażu pasażerów przewidziane zostały wewnętrzne półki umieszczone nad oknami bocznymi oraz bagażnik dachowy (w późniejszych seriach już go nie montowano). Do napędu autobusu Jelcz 043 zastosowano importowany z Czechosłowacji, wyposażony w bezpośredni wtrysk paliwa, 6-cylindrowy, rzędowy silnik wysokoprężny typu Škoda 706RT, o pojemności skokowej 11 781 cm³ i mocy maksymalnej 117,6 kW (160 KM). Jednostka napędowa zblokowana została z 5-biegową manualną, niezsynchronizowaną skrzynią biegów. Silnik umieszczony został w przedniej części pojazdu nad osią kół przednich, napęd na koła tylne przekazywany był poprzez dwuczęściowy wał o konstrukcji rurowej. W układzie jezdnym zastosowano sztywną oś przednią o przekroju dwuteowym, opartą na wzdłużnych półeliptycznych resorach piórowych oraz dwóch hydraulicznych amortyzatorach ramieniowych. Tylny most napędowy (przełożenie całkowite w większości pojazdów 5,62, nieliczne egzemplarze z „dalekobieżnym” mostem 4,88) zawieszony został na półeliptycznych resorach piórowych, dodatkowo wspartych przez hydrauliczne amortyzatory ramieniowe. Układ kierowniczy ze ślimakową przekładnią kierowniczą wyposażony został w nadciśnieniową pompę wspomagającą typu AB 125. Pierwszy autobus kabriolet zbudowano w 1969 roku w Zakopanem. Służył do wożenia turystów w tak malownicze miejsca jak „Morskie Oko”. Autobus mógł przewozić 34 pasażerów. Natomiast najsłynniejszym Jelczem kabrioletem był Wrocławski „Fredruś” któremu nazwę wymyślił profesor Bogdan Zakrzewski znawca literatury i badacz dzieł Aleksandra Fredry. Jelcz 043 Cabrio nie był fabrycznym wariantem autobusu – taka konstrukcja nie występowała w oficjalnej dokumentacji. Najczęściej dokonywano przeróbek z uszkodzonych pojazdów w państwowych zakładach. Otwarte nadwozie otrzymywano w wyniku prac blacharskich polegających na usunięciu górnej sekcji szkieletu.