JELCZ BERLIET PR100

RYS HISTORYCZNY : Jelcz Berliet PR100 – autobus produkcji Jelczańskich Zakładów Samochodowych w Jelczu (obecnie Jelczu-Laskowicach) koło Oławy wytwarzany w latach 1972–1975. W latach siedemdziesiątych XX wieku, Jelczańskie Zakłady Samochodowe – czołowy polski dostawca autobusów – zaczęły poszukiwać następcy dla przestarzałego Jelcza 272 MEX, czyli popularnego „Ogórka”. Po trwających ponad 3 lata negocjacjach i uzgodnieniach, 1 sierpnia 1972 podpisano umowę licencyjną z przeżywającym kłopoty finansowe francuskim Berlietem[1]. Jeszcze w tym samym roku zmontowano w Jelczu 20 autobusów w 95% z części zachodnich (w kolejnych latach produkcji udział polskich części stopniowo zwiększano, co odbiło się niekorzystnie na jakości autobusu). Ponieważ PR 100 nie do końca spełniał wymagania strony polskiej (brak trzecich drzwi, mała pojemność), traktowano go jako model przejściowy już w momencie wprowadzania do produkcji. Na bazie konstrukcji PR100, zakłady Berliet zaprojektowały rodzinę autobusów PR110, na zlecenie Polski. Jeżeli urodziliście się w latach 70-tych lub 80-tych, to mieliście duże szanse chociaż raz przejechać się Jelczem na licencji francuskiej firmy Berliet. Były to pierwsze autobusy w Polsce o nowatorskiej, jak na tamte czasy konstrukcji, miały obniżone podłogi i charakterystyczne, kanciaste nadwozie.

OPIS  : JELCZ BERLIET PR100

W momencie wprowadzania modelu do produkcji był on jedną z najnowocześniejszych konstrukcji tego typu na świecie. W przeciwieństwie do wcześniejszych autobusów, nie był budowany na podwoziu ciężarówki, ale zaprojektowany od podstaw. Komora silnikowa została umieszczona z tyłu pojazdu (podobnie jak w dzisiejszych konstrukcjach), co pozwoliło na obniżenie podłogi w części przedniej i środkowej, czyli w miejscu drzwi. Nadwozie dwudrzwiowe, drzwi przed przednią osią i przed tylną osią. Autobus posiadał ponadto półautomatyczną skrzynię biegów firmy Wilson, zastąpioną później – ze względu na dużą awaryjność – zwykłą przekładnią manualną tego samego producenta. Autobus, chociaż bardzo nowoczesny jak na swoje czasy, nie należał do niezawodnych. Oprócz wspomnianej już półautomatycznej przekładni, posłuszeństwa odmawiały też silniki. Natomiast zły stan dróg w polskich miastach, oraz przeciążenia tych autobusów powodowały częste pękanie delikatnej kratownicy. Największą wadą Jelcza PR 100 okazała się jednak zbyt mała – jak na polskie warunki – pojemność autobusu oraz brak trzecich drzwi za tylną osią, co znacznie utrudniało wymianę pasażerów na przystankach. Dlatego właśnie w 1975 roku zastąpił go nieznacznie wydłużony i ulepszony Jelcz Berliet PR110U. W chwili powstania był przełomową konstrukcją, posiadał nowoczesną, kanciastą linię nadwozia, duże okna, szerokie drzwi oraz podłogę znacznie niżej niż w dotychczas produkowanych autobusach. Zainstalowanie silnika na zwisie tylnym i zastosowanie napędu osi tylnej pozwalało na obniżenie przebiegu podłogi do wartości około 500 mm w drzwiach przednich oraz około 700 mm w drzwiach środkowych. Początkowo stosowano silniki Berliet V800, oraz Perkins V8, wszystkie egzemplarze zmontowane w JZS posiadały silniki produkcji Berliet, natomiast na rodzimym francuskim rynku większą popularnością cieszył się silnik Perkins. Od zakupu pierwszych Berlietów PR100 do klasycznego Jelcza PR110 trzeba było dokonać paru przeróbek. Przede wszystkim dostosowując autobusy do polskich warunków. W efekcie powstał autobus trzydrzwiowy, ze wzmocnionym zawieszeniem na resorach, czterobiegową skrzynią biegów na niemieckiej licencji ZF i montowanym poziomo silnikiem SW 680 na licencji brytyjskiej. Specyficznie „polskiego” wyglądu nadawały autobusom przednie reflektory. Zamiast prostokątnych, zastosowano okrągłe, znane z Fiata 125p. Oprócz modelu PR110 U (miejski – od franc. Urbain) w kolejnych latach powstały PR110 IL (międzymiastowy) i PR110L (podmiejski), później również prototypowy trolejbus.