TATRA 805

RYS HISTORYCZNY : Tatra 805 (slang Kačeny, Kvíčali lub Píšťala, także Fňukna, zgodnie z piskiem silnika podczas załadunku i zmiany biegów) to lekka ciężarówka terenowa produkowana przez fabrykę samochodów Tatra (później AZNP Mladá Boleslav, Závody V. I. Lenina Pilzno i Avia Praha) w latach 1952 – 1960. Został opracowany przede wszystkim na potrzeby wojska na podstawie zadania specjalnego. Wojsko potrzebowało samochodu zdolnego do jazdy w trudnym terenie i o dużej sile uciągu. Trzecie miejsce wśród samochodów turystycznych Tatra 805 należy do Tatra 805 Expedition, który w latach 1989-2011 podróżował przez Afrykę, Azję, Australię i Amerykę (Południe). Przejechała ponad 60 000 km. Obecnie różne wersje Tatry 805 można spotkać w dużej liczbie na spotkaniach właścicieli sprzętu wojskowego, a także na spotkaniach właścicieli pojazdów Tatra. Jeździ nimi również wielu kierowców w zawodach trialowych, gdzie te zmodyfikowane samochody należą do najlepszych w swojej kategorii.

OPIS  : TATRA 805

Podwozie T 805 było konstrukcyjnie połączone z podwoziem poprzednich prototypów specjalnych pojazdów terenowych T 803 i T 804; Wykorzystano wszystkie ich zalety. Zasadnicza różnica polegała jednak na zastosowaniu kabiny tramwajowej; Wymagało to zmiany położenia fotela kierowcy. Tatra 805 napędzana była ośmiocylindrowym silnikiem benzynowym chłodzonym powietrzem typu T 603A. Był to jeden z wielu wariantów tego najbardziej wszechstronnego silnika spalinowego, z modyfikacjami dostosowanymi do silnika do danego zastosowania. Silnik miał pojemność skokową 2545 cm³ (średnica 75 mm, skok tłoka 72 mm) i moc ograniczoną do 75 KM przy 4000 obr./min. Silnik różnił się od wersji samochodów osobowych przede wszystkim zastosowaniem tylko jednego gaźnika, niższym stopniem sprężania, wentylatorami chłodzącymi ciśnienie (w prawej osi zamontowano dynamo, w wybranych wersjach obu) oraz „suchą” skrzynią korbową z podwójną pompą olejową (wydech i smarowanie z osobnego blaszanego zbiornika połączonego z inną blaszaną osłoną przodu silnika) – pozwalało to samochodom pokonywać nawet bardzo strome podjazdy bez ryzyka awarii smarowania silnika. Specyficzny dźwięk wentylatorów chłodzących jest przyczyną slangowego określenia Gwizdek. Skrzynia biegów była czterobiegowa i była połączona z dwubiegową przekładnią pomocniczą. Samochody miały stały napęd na tylną oś, napęd na przednią oś można było włączyć za pomocą specjalnej dźwigni zmiany biegów. Przy włączonym napędzie na wszystkie koła był to warunek możliwości zmiany zredukowanych biegów. Układ napędowy został również wyposażony w blokadę mechanizmu różnicowego. Skrzynia biegów pojazdu pozwalała również na zastosowanie innego specjalnego urządzenia, którego napęd można było włączyć za pomocą specjalnej dźwigni. Najczęściej tym urządzeniem był kompresor do pompowania opon. Sterowanie samochodem podczas jazdy w terenie było jeszcze łatwiejsze dzięki „ręcznej przepustnicy”. Podwozie Tatry 805 był doskonałym przykładem konstrukcji przeznaczonej do użytku w samochodzie terenowym. Składał się z ramy szkieletowej, po której następowały transfery osi z przodu i z tyłu. Osie były wahliwe, ze zmniejszeniem kół, co pozwoliło zmniejszyć nacisk na półosie, zwiększyć prześwit pojazdu, zwiększyć całkowite przełożenie, a tym samym maksymalną siłę pociągową. Rozstaw osi 2700 mm. Prześwit 400 mm. Zawieszenie obu osi stanowiły drążki skrętne, a pojazd zachowywał się bardzo komfortowo na drodze nawet przy większych prędkościach. Połączenie drążków skrętnych, krótkiego rozstawu osi, redukcji kół, a tym samym wyżej położonego środka ciężkości kołysało się na boki podczas jazdy w terenie, dzięki czemu zyskał slangowe określenie Kačena. Tatra 805 osiągała prędkość maksymalną około 75-80 km/h na drodze przy średnim zużyciu paliwa od około 20 do 25 litrów benzyny. W terenie zużycie paliwa było oczywiście wyższe. Najsłabszym punktem T 805 były jednoobwodowe hydrauliczne hamulce bębnowe bez mocy. Efekt hamowania był niewystarczający, co było szczególnie widoczne podczas hamowania załadowanego pojazdu z większych prędkości lub podczas pokonywania długich zjazdów, gdy efekt hamowania silnika nie był wystarczający. Tatra 805 była typową ciężarówką Czechosłowackiej Armii Ludowej, gdzie była używana w wielu wersjach. Najczęściej spotykaną wersją była platforma, ale dziś częściej spotykamy pojazdy z różnymi nadwoziami skrzyniowymi (radiowóz, karetka pogotowia lub pojazd ze specjalną zabudową skrzyniową przeznaczoną dla strażaków). Wersje specjalne obejmują na przykład cysternę lub lekki pojazd z płóciennym dachem kabiny przeznaczony dla spadochroniarzy. Podwozie Tatra 805 wykorzystano również w lekkim pojeździe opancerzonym OA-82 Jarmila. Samochody były również używane przez ówczesną Służbę Bezpieczeństwa Publicznego. W sektorze cywilnym T 805 były również używane jako pojazdy dostawcze lub zamiatające, pojazdy ze specjalnymi nadwoziami skrzyniowymi typu furgon w efektownym srebrnym kolorze, które były wykorzystywane m.in. w czechosłowackiej folii. Pod koniec okresu eksploatacji T 805 pojazdy z platformą były używane w miastach do dystrybucji węgla. Jednak takie wykorzystanie rasowego samochodu terenowego było dość nieekonomiczne. Samochody wycofane z wojska były często dalej wykorzystywane przez ochotnicze straże pożarne. Być może najsłynniejsze Tatry 805 to specjały malowane dla słynnych podróżników – srebrno-cynobrowa czerwień (tapicerka zielona skóra) inż. Zikmunda i srebrno-niebieski metalik (beżowa skóra) inż. Hanzelki. Samochody mają m.in. wyższe szyby przednie, dzielone szyby w drzwiach (wentylator na zawiasach z przodu), szyby termiczne, izolowane termicznie panele powierzchniowe, niektóre przyrządy pokładowe T-603, w tym dodatkowo wzmocnioną kierownicę na wysięgniku itp. Pierwszy z tych pojazdów znajduje się obecnie w zbiorach Muzeum Przedsiębiorstwa Tatrzańskiego w Kopřivnicy, a drugi, zrekonstruowany z wraku, znajduje się w prywatnej kolekcji Karela Lopraisa. W pojazdach znajdowały się również podnośniki 3/4 t z hamulcem najazdowym.