KUBUŚ

RYS HISTORYCZNY  : Decyzja o budowie pojazdu została podjęta 8 sierpnia 1944 roku. Samochód powstał w warsztacie samochodowym Stanisława Kwiatkowskiego na rogu ulic Tamka i Topiel. Szefem zespołu budującego pojazd był Józef Fernik ps. Globus. „Kubuś” został pomalowany przez Stanisława Kopfa ps. Malarz w brązowo-szare łaty. 23 sierpnia 1944 roku razem z transporterem „Jaś” (przemianowanym później na „Szarego Wilka”) wziął udział w ataku na Uniwersytet Warszawski. Drugi atak na uniwersytet − również nieudany − został przeprowadzony 2 września 1944 roku. 6 września 1944 roku, po wyczerpaniu się zapasów amunicji w czasie osłaniania odwrotu powstańców z Powiśla, pojazd został unieruchomiony . Wyprowadzenie „Kubusia” z Powiśla uniemożliwiły barykady przegradzające ulice. Po wojnie kadłub pojazdu (bez podwozia) przetransportowano do Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. W 1967 roku z inicjatywy Józefa Fernika został on wyremontowany; zamontowano w nim wtedy podwozie pochodzące z radzieckiej ciężarówki. W latach 90. został − niezgodnie z oryginałem − pomalowany w ciemnoszare łaty na jaśniejszym tle. W związku z 60. rocznicą powstania w pracowni Juliusza Siudzińskiego wykonano także replikę „Kubusia”, która od lipca 2004 jest eksponowana na terenie Muzeum Powstania Warszawskiego.

OPIS  : „KUBUŚ” samochód pancerny

„Kubuś“ – samochód pancerny konstrukcji polskiej, zbudowany i użyty w czasie powstania warszawskiego. Z uwagi na jego przeznaczenie, był to właściwie transporter opancerzony. Prace nad stworzeniem wozu, który mógłby pełnić rolę transportera opancerzonego dla oddziałów szturmowych, trwały zaledwie dwa tygodnie. Pomysł zrodził się w głowach kapitana inżyniera Stanisława Skibniewskiego „Cubryny” (komendanta  zdobytej elektrowni) i dowódcy jednej z grup bojowych – Cypriana Odorkiewicza „Krybara”. Bazą do stworzenia improwizowanego pojazdu była ciężarówka Chevrolet 157 znaleziona na terenie zdobytej elektrowni.   Kierownikiem grupy budującej „Kubusia” został Józef Fernik ps. „Globus”, który przed wojną był pracownikiem wydziału mechanicznego PZL-Okęcie. Zespół tworzący auto miał mało czasu. Prace rozpoczęto 10 sierpnia, a sam wóz powstawał z myślą o – zaplanowanym na 23 sierpnia – szturmie na Uniwersytet Warszawski. Z nietypową nazwą pojazdu wiąże się tragiczna historia. W pierwszych dniach sierpnia Józef Ferniak ps. „Globus” przedostał się na Powiśle z Mariensztatu, gdzie – w czasie ucieczki z płonącego domu – od niemieckich kul – zginęła jego żona, lekarka nazywana przez powstańców „Kubusiem”. To właśnie od jej pseudonimu wzięła się nazwa najsłynniejszego z powstańczych pojazdów. Warto przypomnieć, że jeszcze przed pracami „karoseryjnymi” z amerykańskiej ciężarówki trzeba było zdemontować instalację „gazową”. Pierwotnie zdobyty na terenie elektrowni Chevrolet 157 zasilany był dość skomplikowaną (i przede wszystkim bardzo dużą) instalacją na holzgas (gaz drzewny). Duża część blach pancernych pochodziła z uszkodzonego, zdobytego na Niemcach w walce (24 lipca), samochodów pół-pancernego. Gdy powstanie zaczęło chylić się ku upadkowi, żołnierze otrzymali rozkaz zniszczenia pojazdu, by nie trafił w ręce wroga. Na szczęście, odpowiedzialny za to plutonowy Franciszek Kowalewski nie zdołał (lub nie chciał) go wykonać. Samochód unieruchomiono wyrzucając do kanału ściekowego aparat zapłonowy. Ostatecznie na wiele dni Kubusia przysypały gruzy z wysadzonego przez Niemców warsztatu. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności pojazd o ogromnej wartości historycznej przetrwał wojnę i stał się jednym z symboli powstańczej Warszawy. W latach sześćdziesiątych jego renowacji podjął się sam twórca „Kubusia” – Józef Fernik „Globus”. Kolejne remonty zafundowano autu w roku 2004 i 2015. Oryginalny „Kubuś” jest obecnie eksponatem Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.