TANKIETKA TKS

RYS HISTORYCZNY:  TKS – polska tankietka pochodząca z okresu międzywojennego. Obok czołgu 7TP była podstawowym wozem bojowym polskich sił pancernych podczas kampanii wrześniowej 1939 r. Produkcja seryjna ruszyła w 1934. Wyprodukowano łącznie 280 egzemplarzy. Na podwoziu czołgu TKS powstał ciągnik artyleryjski C2P. TKS były produkowane w Czechowicach pod Warszawą (obecnie Warszawa-Ursus), w fabryce Ursus, należącej do PZInż. W 1935 sprzedano 6 wozów (1 pluton) do Estonii. Po zajęciu Estonii przez ZSRR, egzemplarze te zostały przejęte przez Armię Czerwoną. Na wyposażeniu Armii Czerwonej znajdowały się także tankietki przejęte po agresji ZSRR na Polskę w 1939 roku. Zdobyte przez Niemców egzemplarze zostały przebudowane na ciągniki artyleryjskie lub sprzedane do Chorwacji, gdzie prawdopodobnie używała ich Redarstvena Straža. Część stosowana była przez wojska Luftwaffe do ochrony lotnisk, do działań przeciw partyzanckich lub jako podwozia makiet ćwiczebnych. 7 sztuk TKS zostało wcielonych do węgierskiej armii po rozbrojeniu i internowaniu polskich żołnierzy. 1 tankietkę też zdobyli Amerykanie w 1944 na wojskach niemieckich.

OPIS  : TKS – LEKKI CZOŁG ROZPOZNAWCZY

TKS był ulepszoną wersją tankietki TK-3. Został skonstruowany w Biurze Studiów PZInż. przez zespół pod kierunkiem inż. Edwarda Habicha. Główną zmianą była modernizacja kształtu przedniej części kadłuba, wymiana silnika oraz dodanie peryskopu dla dowódcy, zmiana opancerzenia, instalacji elektrycznej, ulepszenie układu jezdnego. Ponieważ uzbrojenie czołgu TKS uznano za niewystarczające, na początku 1939 roku (po wcześniejszych próbach jesienią 1938) postanowiono przezbroić 250 czołgów (TK-3 i TKS łącznie) w nkm wz. 38FK kal. 20 mm, polskiej konstrukcji. Do grudnia 1939 miano przezbroić 50 czołgów TK-3 i 60 TKS. Ogólna liczba czołgów planowanych do przezbrojenia: 70 TK-3 i 80 TKS. Cykl ten miał się zakończyć z końcem lutego 1940. Do wybuchu wojny zakładom PZInż. dostarczono 26 sztuk nowego uzbrojenia. Ile zdołano przezbroić dokładnie czołgów, nie wiadomo, dość, że w linii znalazły się 23 TKS-y z działkiem 20 mm.

We wrześniu 1939 roku następujące oddziały pancerne i motorowe Wojska Polskiego dysponowały tankietkami TKS:

21 Dywizjon Pancerny – 13 tankietek TKS

31 Dywizjon Pancerny – 13 tankietek TKS

32 Dywizjon Pancerny – 13 tankietek TKS

33 Dywizjon Pancerny – 13 tankietek TKS

61 Dywizjon Pancerny – 13 tankietek TKS

62 Dywizjon Pancerny – 13 tankietek TKS

11 Kompania Czołgów Rozpoznawczych – 13 tankietek TKS (w tym 4 szt. z działkiem 20 mm)

31 Samodzielna Kompania Czołgów Rozpoznawczych – 13 tankietek TKS

32 Samodzielna Kompania Czołgów Rozpoznawczych – 13 tankietek TKS

61 Samodzielna Kompania Czołgów Rozpoznawczych – 13 tankietek TKS

62 Samodzielna Kompania Czołgów Rozpoznawczych – 13 tankietek TKS

63 Samodzielna Kompania Czołgów Rozpoznawczych – 13 tankietek TKS

Szwadron Czołgów Rozpoznawczych Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej – 13 tankietek TKS (w tym 4 szt. z działkiem 20 mm).

W kampanii wrześniowej 1939 w czołgi TKS były uzbrojone dywizjony pancerne wchodzące w skład brygad kawalerii, samodzielne kompanie czołgów rozpoznawczych, przydzielane poszczególnym dywizjom piechoty oraz oddziały rozpoznawcze 10 Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej i Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej, jak i ich organiczne kompanie czołgów rozpoznawczych. W sumie Wojsko Polskie posiadało na stanie w połowie 1939 roku 300 wozów TK-3 i 274 TKS. Mobilizacja przewidywała etaty na łączną liczbę 430 czołgów rozpoznawczych, TKS i TK-3, w tym 50 szt.(po 5 na pociąg pancerny) przydzielone pociągom pancernym. W kampanii wrześniowej brało udział nieco więcej wozów, bądź to w postaci uzupełnień, bądź doraźnie organizowanych z rezerw jednostek, niestety, z racji skąpego materiału źródłowego, nie sposób ustalić dokładnej liczby.

Po drugiej wojnie światowej zarówno w zbiorach polskich, jak i zagranicznych zachowała się niewielka liczba różnych wersji tankietek TKS:

Muzeum Wojska Polskiego posiada egzemplarz TKS, przekazany 20 października 2003 roku przez szwedzkie Muzeum Armii w Sztokholmie, a znajdujący się wcześniej w zbiorach Muzeum Broni Pancernej w Axvall. Pojazd był częściowo zdekompletowany i górny pancerz musiał zostać zrekonstruowany. Jest zdatny do samodzielnej jazdy, gdyż staraniem wielu osób zrekonstruowano różne elementy wyposażenia. Remont pancerza wykonano w Zakładach mechanicznych Ursus w Warszawie, natomiast rekonstrukcję silnika, układu jezdnego i hamulcowego dokonano w warsztacie Zbigniewa Nowosielskiego. Obecnie pojazd jest w pełni sprawny.

Egzemplarzem pojazdu dysponuje kolekcjoner Jacek Kopczyński z Łodzi. Został on sprowadzony z Norwegii. TKS z jego kolekcji udało się uruchomić.

Kolejny egzemplarz tankietki TKS powrócił do Polski jako dar rządu Norwegii. Po renowacji w zakładach Artura Zysa w Pławcach jest prezentowany w Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu.

Poza granicami Polski znajduje się również jeden egzemplarz tankietki TKS w Muzeum Czołgów w Kubince w Rosji.
ŹRÓDŁO : WIKIPEDIA